Week van de vrede: 5 dingen die je moet weten over verzoening

Deze week was de internationale week van de vrede. Vrede is niet alleen iets wat zich afspeelt tussen landen, volken of naties. Het krijgt ook gestalte in werksituaties. De menselijke soort is op zijn best als ze samen iets moois maken, ongeacht afkomst of opvattingen.

Ook op de werkvloer zijn er conflicten. Misschien zit je er middenin? Wat doe je? Je hebt je eigen ideeën over die ander, die jou het leven moeilijk maakt. En je hebt misschien wel gelijk. Maar vasthouden aan deze ideeën brengt je geen stap verder. Uiteindelijk wil je verder. Hoe kun je dat doen? Hoe kun je je met hen ‘verzoenen’? In Zuid-Afrika heeft men veel kennis opgedaan over verzoening. Van Fanie du Toit, oud directeur van het Institute of Justice and Reconciliation in Kaapstad, leerde ik de volgende vijf punten.

1. Erken dat we onderling afhankelijk zijn
Als mensen zijn we onderling afhankelijk, oftewel interdependent. Een keerpunt in het verzoeningsproces in Zuid-Afrika was het moment dat de partijen die betrokken waren bij het conflict, zich realiseerden dat zij eigenlijk niet zonder elkaar konden. Toen, in een telefoongesprek tussen Nelson Mandela en Generaal Constant Viljoen ontstond het diepe inzicht dat de ene partij niet in staat was om een samenleving te vormen zonder de andere partij. Wij kunnen uw leger niet verslaan, zei Mandela. Maar u kan ons niet allemaal doden. Er komt een tijd dat de witte en zwarte mensen in dit land zullen moeten uitvinden hoe het is om samen te leven. Zullen we daar niet gewoon nu mee beginnen?

Wij kunnen uw leger niet verslaan, zei Mandela. Maar u kan ons niet allemaal doden.

2. Kom de waarheid onder ogen
Als je wilt verzoenen, zul je de waarheid onder ogen moeten komen. We moeten met de waarheid leven. Soms lijken onze relaties met anderen allemaal heel netjes. Aan de buitenkant is er geen smetje te zien. Maar ondertussen vreet er iets onder de oppervlakte. De waarheid onthult dat die ander, maar ook jijzelf, fouten maakt en dingen doet die het daglicht soms niet kunnen verdragen. In Zuid-Afrika is de onverteerbare waarheid aan het daglicht gekomen tijdens het verzoeningsproces. Daders en slachtoffers vertelden elkaar de waarheid. En er was vrijspraak in ruil voor de waarheid. Als je een stap wil maken, moet je van je wolk afkomen. Zie de waarheid onder ogen. Je kunt niet vertrekken van waar je niet bent.

Er was vrijspraak in ruil voor de waarheid.

3. Maak een gezamenlijke toekomst, zodat je het verleden een plek kunt geven
Je moet zicht hebben op een gezamenlijke toekomst, voordat je het verleden een plek kan geven. In Zuid-Afrika was er eerst de democratische rechtsstaat. Daarna kon de Waarheids- en Verzoeningscommissie onder leiding van Desmond Tutu pas zijn gang gaan. De democratie was het gezamenlijke toekomstperspectief, dat nodig was om het verleden onder ogen te kunnen zien. Degenen die niet omgaan met hun verleden, zijn vastbesloten om het te herhalen.

De democratie was het gezamenlijke toekomstperspectief, dat nodig was om het verleden onder ogen te kunnen zien.

4. Stel jouw beelden over de ander bij
Jouw beelden over de ander zijn gekleurd. Naarmate je verder van de ander verwijdert raakt, vertroebelen die beelden des te meer. Check dus je eigen beelden. Wat zeg je over anderen als ze niet in de buurt zijn? Die beelden nestelen zich diep in je. Ze spelen een rol, zelfs als ze niet hardop worden uitgesproken. Ben je bereid om jouw beelden over de ander aan te passen? Het is een eerste stap op weg naar verzoening. Wil je dat niet? Dan kies je ervoor om een gevangene te blijven van je eigen beelden.

Naarmate je verder van de ander verwijdert raakt, vertroebelen die beelden des te meer.

5. Leef jouw waarden, in plaats van erover te praten
Van Nelson Mandela kunnen we in ieder geval één ding leren. Hij predikte weinig over hoe mensen zouden moeten samenleven. Hij bracht het in praktijk. Hij liet het zien. Hij toonde echte interesse in de ander; wit en zwart. Praat dus niet alleen over vrede en verzoening. Laat het zien. Leef de waarden, die voor jou zo belangrijk zijn. Wees nieuwsgierig naar de meningen en belangen van de ander en kijk waar je hen kan dienen.